Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών (ενδείξεις, προφίλ δράστη, συνέπειες)- Άρθρο της Ευαγγελίας Γκέγκα

«Το μόνο πράγμα που πρέπει να φοβόμαστε είναι ο ίδιος ο φόβος..

                                                                                                       Φραγκλίνος Ρούσβελτ

    Η σεξουαλική κακοποίηση είναι η εμπλοκή ενός παιδιού σε σεξουαλική δραστηριότητα την οποία δεν κατανοεί πλήρως και για την οποία δεν είναι σε θέση να συναινέσει ή δεν είναι αναπτυξιακά ώριμο ή παραβιάζει τους νόμους. Τα παιδιά μπορεί να υποστούν σεξουαλική κακοποίηση τόσο από ενήλικα άτομα όσο και από άλλα παιδιά τα οποία, λόγω της ηλικίας τους ή του αναπτυξιακού τους σταδίου, βρίσκονται σε θέση ευθύνης, εμπιστοσύνης ή δύναμης σε σχέση με το θύμα.

Οι συμπεριφορές του παιδιού που μαρτυρούν τη σεξουαλική κακοποίηση είναι κάποιες από τις ακόλουθες:

Έκφραση φόβου ή αποφυγή απέναντι σε ένα συγκεκριμένο άτομο ή χώρο ιδιαίτερα σε περιστάσεις που περιλαμβάνουν τη σωματική έκθεση όπως γυμναστική, υπερβολική περιέργεια για το σεξ, απρόσμενη πτώση της σχολικής επίδοσης, παλινδρόμηση σε προγενέστερα αναπτυξιακά στάδια (νυχτερινή ενούρηση, εγκόπριση), απομόνωση από συνομήλικους και από την οικογένεια και έντονο αιφνίδιο καταθλιπτικό συναίσθημα, υπερβολικός φόβος επαφής, απροθυμία συναίνεσης σε ιατρικές ή οδοντιατρικές πράξεις, κατοχή δώρων, νέων ρούχων ή χρημάτων άγνωστης προέλευσης, αυτοτραυματισμός και απόπειρες αυτοκτονίας, διαταραχές ύπνου και λήψης τροφής. Μία μόνο ένδειξη δεν αποτελεί απόδειξη κακοποίησης, χρειάζεται συνδυασμός ενδείξεων και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές.

Οι δράστες μπορεί να είναι οικείοι του παιδιού, γονείς ή φροντιστές, εκπαιδευτικοί στο σχολείο ή σε εξωσχολικές δραστηριότητες ή ο οποιοσδήποτε βρίσκεται στο περιβάλλον του παιδιού. Είναι πιο σπάνιο ο δράστης να είναι άγνωστος, χωρίς αυτό να αποκλείεται. (Υπολογίζεται ότι σε ποσοστό 75-85% οι δράστες σεξουαλικής παραβίασης παιδιών είναι άτομα γνώριμα στο παιδί από το στενό συγγενικό ή φιλικό περιβάλλον.) Το παιδί πέφτει θύμα της σχέσης εμπιστοσύνης που έχει με αυτά τα πρόσωπα και της κατάχρησης αυτής της σχέσης και της «εξουσίας» από τους ενήλικους φορείς της. Το παιδί βρίσκεται σε κατάσταση αδυναμίας και απόγνωσης καθώς είναι από τη φύση του, σωματικά και ψυχικά ανώριμο, και εξαρτώμενο φυσικά και συναισθηματικά. Ο δράστης εκμεταλλευόμενος τη συναισθηματική κατάσταση του παιδιού και χρησιμοποιώντας διάφορους τρόπους πειθούς, συναισθηματικούς και ψυχολογικούς εκβιασμούς, απειλές και συχνά σωματική βία, εμπλέκει και χρησιμοποιεί το παιδί.

Το παιδί βιώνει σύγχυση και αναπτύσσει συναισθήματα ντροπής και ενοχής. Η πραγματικότητα είναι ότι παιδιά που έχουν σεξουαλικά κακοποιηθεί παρουσιάζουν μια ποικιλία συμπτωμάτων όπως άγχος, επιθετικότητα, παρορμητική συμπεριφορά, φοβίες, αντιδράσεις διασχιστικού και μετατραυματικού τύπου, πτωχή προσαρμογή και απόδοση στο σχολείο, διαταραχές πρόσληψης τροφής, πολλαπλές και ανάρμοστες σεξουαλικές συμπεριφορές, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ελλείμματα στην κοινωνική λειτουργικότητα, αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. (Bryer & Nelson, 1987).

Είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι το παιδί δεν αντιλαμβάνεται σε πολλές περιπτώσεις ότι υφίσταται κακοποίηση και εφόσον το καταλάβει είναι πολύ δύσκολο να αντιδράσει, να μιλήσει και να προστατευτεί λόγω του φόβου που νιώθει. Οι ενήλικες οφείλουμε να έχουμε γνώση όλων των ενδείξεων της κακοποίησης, να ελέγχουμε ποια άτομα βρίσκονται στο περιβάλλον του παιδιού και κυρίως να αναπτύξουμε με το παιδί μια σχέση εμπιστοσύνης ώστε να είναι αυτονόητο ότι θα έρθει σε εμάς να μιλήσει. Δυστυχώς έχει αποδειχθεί πολλές φορές μέσα από περιστατικά ότι γονείς κακοποίησαν τα παιδιά τους και μετέτρεψαν το σπίτι σε κολαστήριο, οπότε οι εκπαιδευτικοί που είναι καθημερινά κοντά στα παιδιά θα πρέπει αν δουν οποιαδήποτε ασυνήθιστη ή περίεργη συμπεριφορά να την αναφέρουν απευθείας. Αν η σκέψη σας είναι ότι ίσως κάνετε τα πράματα χειρότερα και κινδυνεύσει το παιδί καλέστε σε μία γράμμη συμβουλευτικής υποστήριξης ώστε να μιλήσετε με κάποιον αρμόδιο και να σας κατευθύνει σωστά. Όλοι οι κακοποιητές εκμεταλλεύονται πρωτίστως τον φόβο των παιδιών αλλά και τον δικό μας και έτσι καταφέρνουν να συνεχίζουν ανενόχλητοι τις πράξεις τους. Τολμήστε να μιλήσετε ώστε να σωθούν παιδικές ψυχές από τους κακοποιητές τους. Είναι ευθύνη όλων μας η προστασία των παιδιών.

Που μπορείτε να απευθυνθείτε:

• Τηλεφωνική γραμμή «Μαζί για το Παιδί» 115 25
• 24ωρη Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά 1056 (Χαμόγελο του Παιδιού)
• 24ωρη τηλεφωνική γραμμή Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας 197 (ΕΚΚΑ)
• Συνήγορος του Πολίτη-Συνήγορος του Παιδιού, τηλ.: 213 1306744,

213 1306710, 213 1306703

Γραμμή για τα Παιδιά 8001132000 χωρίς χρέωση

• Κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων κάθε περιοχής
• Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, τηλ.: 210 7715791
• 24ωρη Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας 1107 (ΕΚΚΑ)

Πηγές: Πρωτόκολλο Διερεύνησης, Διάγνωσης και Διαχείρισης Περιστατικών Κακοποίησης και Παραμέλησης Παιδιών (ΚαΠα-Π)

Ορέστης Γιωτάκος, Βικτωρία Πρεκατέ. (2006). Σεξουαλική κακοποίηση, Μυστικό όχι πια. Εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα»