Τα οφέλη του ελεύθερου παιχνιδιού στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού- Άρθρο της Ευαγγελίας Γκέγκα

       Βλέποντας ένα μικρό παιδί να ασχολείται και να παίζει με τις ώρες με ό,τι υπάρχει γύρω του, από κορδόνια μαλλιών, πλαστικά μπουκάλια νερού, το ποντίκι του υπολογιστή αναρωτιέμαι αν υπάρχει λόγος οι γονείς να ψάχνουν και να στέκονται με τις ώρες μπροστά από ράφια πολυκαταστημάτων για να του αγοράσουν το κατάλληλο παιχνίδι ανάλογα με την ηλικία του, κοιτώντας τις ετικέτες των παιχνιδιών για να δουν κατά πόσο αυτό το παιχνίδι θα ενισχύσει γνωστικές διεργασίες, λεπτή κινητικότητα, συναισθηματική ανάπτυξη και άλλα πολλά.. Καταλήγω ότι το ίδιο το παιδί γνωρίζει καλύτερα και ενστικτωδώς τι το ωφελεί, επιλέγει μόνο του αυτό που τραβάει περισσότερο τη προσοχή και καταπιάνεται μ΄αυτό παρατηρώντας το, αλλάζοντας του σχήμα, τραβώντας το, σπάζοντας το σε κομμάτια και συνήθως αυτό δεν είναι ένα παιχνίδι του εμπορίου που με πολλή προσοχή έχουμε διαλέξει εμείς. Είναι κάτι απλό, καθημερινό που του έκανε εντύπωση κατά τη διάρκεια που εξερευνούσε το χώρο γύρω του μπουσουλώντας. Δεν θα διαφωνήσω ότι υπάρχουν πολύ αξιόλογα παιχνίδια στο εμπόριο που βοηθούν σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά τα οφέλη του ελεύθερου παιχνιδιού και της επιλογής αυτού είναι σίγουρα πολύ περισσότερα.

       Το ελεύθερο παιχνίδι βοηθά στη σωστή διαχείριση του άγχους και κατ΄επέκταση στη μείωση του. Μέσα από πολλά παιχνίδια όπως οι κλέφτες και οι αστυνόμοι το παιδί μπαίνει σε κατάσταση ¨μάχης ή φυγής¨, πότε τον κυνηγούν και πότε κυνηγά εκείνο. Σε κάθε περίπτωση βιώνει άγχος και όσο περισσότερο παίζει, τόσο η ικανότητα του να διαχειρίζεται αγχογόνες καταστάσεις βελτιώνεται. Αντιμετωπίζοντας το άγχος, καλλιεργείται η ψυχική ανθεκτικότητα και αποκτούνται δεξιότητες ζωής που θα τον βοηθήσουν σαν ενήλικα να χειρίζεται με επιτυχία διάφορες κοινωνικές καταστάσεις.

        Ένα άλλο σημαντικό προτέρημα του ελεύθερου παιχνιδιού είναι η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης. Επιτρέποντας στο παιδί και δίνοντας του το χώρο και την εμπιστοσύνη να εξερευνήσει, να κατασκευάσει πράγματα ή να επιλύσει τα δικά του προβλήματα θα αποκτήσει γνήσια αυτοεκτίμηση και αυτονομία. Θα νιώσει ότι έχει τον έλεγχο των συναισθημάτων του και των καταστάσεων που τον αφορούν. Έτσι θα νιώσει ασφαλή και δυνατό κάθε φορά που θα είναι έτοιμο να δοκιμάσει μια καινούρια δεξιότητα αλλά ακόμα και αν δεν τα καταφέρει όπως περίμενε θα έχει τα εφόδια που του προσφέρει μια ισχυρή αυτοπεποίθηση ώστε να συνέλθει από την αποτυχία και να προσπαθήσει ξανά.

      Για να συνέλθει όμως από την αποτυχία, εκτός από την αυτοπεποίθηση χρειάζονται και άλλες δεξιότητες διαχείρισης δυσκολιών που και αυτές αποκτούνται από μικρή ηλικία. Είναι πολύ δύσκολο για έναν γονιό να βλέπει το παιδί του να κρεμιέται από τα μονόζυγα ή να σκαρφαλώνει σε δέντρα και να μην προσπαθήσει να το σταματήσει. Είναι πολύ σημαντικό όμως εκείνες τις στιγμές να του δείξει εμπιστοσύνη γιατί το παιδί με αυτόν τον τρόπο μαθαίνει τι είναι φόβος και πως πρέπει να τον διαχειρίζεται. Το ίδιο συμβαίνει και σε ένα κοινωνικό παιχνίδι, εξασκείται στα ¨δύσκολα¨ συναισθήματα του φόβου και του θυμού, παίζοντας με άλλα παιδιά μαθαίνει τη συνεργασία αλλά και τη σύγκρουση καθώς και τις συνέπειές τους. Ο γονιός λοιπόν θα πρέπει δείχνοντας εμπιστοσύνη στο παιδί να κρατήσει μια ασφαλή απόσταση αφήνοντας το να διαχειριστεί το θυμό και το φόβο που θα νιώσει μέσα από τη σύγκρουση.

    Το παιχνίδι σε ανοιχτούς χώρους είναι πολύ σημαντικό για την εκτόνωση του παιδιού. Ακόμη πιο σημαντική είναι η συμμετοχή του παιδιου σε ελεύθερο αυτορρυθμιζόμενο παιχνίδι με το οποίο εξασφαλίζεται η ψυχική εκτόνωση και προάγεται η ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη. Το παιδί που παίζει ελεύθερα χωρίς την εποπτεία των μεγάλων μαθαίνει να επικοινωνεί, να συνεργάζεται, να διαπραγματεύεται, να αλληλεπιδρά, μαθαίνει δηλαδή να κερδίζει και να χάνει. Με λίγα λόγια μαθαίνει να σχετίζεται, να οριοθετείται, να ειναι αυτόνομο, να αυτοκυριαρχείται και κυρίως μαθαίνει να στερείται. Να στερείται την αυτονόητη προστασία, την εύκολη νίκη ή την δεδομένη πρωτοκαθεδρία (Γκοτζαμάνης,2022).

       Ένα τελευταίο σημαντικό παιχνίδι κυρίως για μικρότερα παιδιά είναι το παιχνίδι φαντασίας. Τα παιδιά κάνοντας διάφορες φωνούλες ή φανταστικές συζητήσεις με τα λούτρινα ζωάκια ή τις κουκλίτσες τους ή ζωγραφίζοντας εξωτερικεύουν και ζωντανεύουν τον ψυχικό τους κόσμο, κάτι που τα βοηθάει στη μείωση του στρες, είναι πολύ θεραπευτικό και ταυτόχρονα διευρύνει τη φαντασία τους.

Τα σημερινά παιδιά στερούνται το ελεύθερο παιχνίδι και έτσι στερούνται και την δυνατότητα να μάθουν να στερούνται. Όποιος δεν ξέρει να στερείται, δεν πρόκειται να μάθει ούτε να καλλιεργεί ούτε να πραγματοποιεί επιθυμίες. Η επίπτωση αυτού στην ενήλικη ζωή θα είναι η αδυναμία λήψης αποφάσεων (Γκοτζαμάνης, 2022).

Ας αφήσουμε λοιπόν τα παιδιά μας να αποφασίσουν μόνα τους με τι θέλουν να ασχοληθούν, μένοντας υποστηρικτικά και υπομονετικά λίγα βήματα πίσω τους…

Πηγές:

Alexander J, Sandahl I (2017), Γιατί οι Δανοί μεγαλώνουν τα πιο ευτυχισμένα παιδιά στον κόσμο, Διόπτρα

Γκοτζαμάνης Κώστας (2022), Πανικός, η μεγάλη εξέγερση μέσα μας, Πατάκη